در این گزارش به طور خلاصه به بررسی کاربرد سنجش از دور در بررسی منابع معدنی و زمین شناسی پرداخته می شود. سنجش از دور از روشهای جدید اکتشاف می باشد که امروزه در مطالعات معدنی به کار گرفته می شود. از داده های ماهواره ای بیشتر در مراحل پی جویی مقدماتی به منظور شناسایی نقاط امیدبخش استفاده می گردد. به علت صرفه جویی در زمان و هزینه، فن آوری سنجش از دور از اهمیت خاصی برخوردار است و در مراحل اکتشافات اولیه بیشترین کاربرد را دارد. جهت مطالعات اکتشافی با استفاده از فن آوری سنجش از دور ابتدا وضعیت مورفولوژیکی منطقه بررسی می شود با استفاده از روش های مختلف، پردازش داده های ماهواره ای وضعیت لیتولوژی منطقه تعیین می شود با استفاده از نتایج پردازش همچنین التراسیون های مختلف در منطقه شناسایی می شوند سپس وضعیت گسل ها و شکستگی های منطقه را می توان تعیین نمود. با تلفیق اطلاعات مختلف بدست آمده مناطق دارای پتانسیل شناسایی شده و جهت مطالعات بیشتر در مراحل بعدی اکتشاف، معرفی می شوند.
فن آوری سنجش از دور، رفته رفته در سراسر جهان بعنوان یک ابزار تحقیقاتی وسیع در مهندسی زمین شناسی استفاده می شود. برخی از کاربردهای سنجش از دور در زمین شناسی را می توان در قالب ذیل ارائه نمود:
-
تهیه نقشه های ساختار زمین، ساختمان های زمینشناسی و تکتونیکی و آنالیزهای زمین
-
تهیه نقشه های زمین شناسی؛ شامل شناسایی ابتدایی واحد های فیزیوگرافیک و تشخیص واحدهای سنگ شناسی یا چینه شناسی
-
تهیه نقشه واحد های ساختاری منطقه ای، که برای تحلیل های کوچک مقیاس مناسب می باشند
-
درک پراکندگی سه بعدی و ارتباط سطحی بین واحدها
-
نمایش واحدهای زمین شناسی
-
تهه نقشه های میزان جابجایی های پوسته زمین
-
تهیه نقشه خطواره ها و شکستگی ها و تفسیر زمین ساخت ناحیه بر اساس آن
-
دادههای ماهوارهای در تشخیص برخی از کانی ها
-
شناسایی زونهای آلتراسیون، استفاده در توپوگرافی، که تشخیص تقریبی نوع سنگ کاربرد دارند
-
تهیه نقشه های مخاطرات زمین شناسی و تهیه نقشه های جهانی
-
آشکارسازی مخازن هیدروکربوری از طریق لکه های نفتی
-
تهیه نقشه های فرونشست دشت ها
-
استفاده از داده های ماهواره ای در کنار ژئوشیمی و ژئوفیزیک در شناسایی نواحی مستعد برای ذخایر مس می تواند به عنوان منبعی مهم تلقی شود. پی جویی اولیه مس پورفیری به منظور شناسایی نقاط امیدبخش معدنی که در مراحل بعدی مورد اکتشاف ژئوفیزیکی یا ژئو شیمیایی قرار بگیرد.
سنجنده ASTER
از مهمترین کاربردهای این سنجنده بارزسازی کانی های کائولینیت و مونتموریلونیت (زون های دگرسانی آرژیلیک)، آلونیت و پیروفیلیت (زون دگرسانی آرژیلیک پیشرفته)، کلریت و کلسیت (زون دگرسانی پروپیلیتیک) با استفاده از باند SWIR این سنجنده می باشد. به عنوان مثال با استفاده از روش پردازش طیفی SAM و MF ، هاله های دگرسانی موجود در کانسار مس بارزسازی می شود.
SAR
تکنولوژی SAR به دلیل پوشش گسترده، اخذ تصویر در زمانی نزدیک به زمان وقوع، توانایی تصویربرداری در تمام شرایط آب و هوایی و در طول شبانه روز و قابلیت بالا در آشکارسازی لکههای نفتی، بسیار مورد توجه محققان قرارگرفته است.
سنجنده های فراطیفی
در سالهای اخیر با رشد سریع فناوری سنجش از دور در زمینه سنجندههای ابرطیفی، افزایش قابلیت تصویربرداری در صدها باند فراهم شده است. بهمنظور شناسایی و اکتشاف کانیهای هر منطقه، با بهرهگیری از رفتارهای طیفی منحصربهفرد کانیها، آشکارسازی طیفی به وسیله این نوع از سنجندهها که روشی نو محسوب میشود، در اکتشاف معدن و زمینشناسی استفاده شده است. سنجنده های فراطیفی به خوبی مشخصه طیفی ثبت می نمایند. در واقع تصاویر پانکروماتیک و چندطیفی، باندهای طیفی محدود و گسسته ای را برای هر پیکسل ثبت می کند. در مقابل سنجنده های فرا طیفی دارای توانمندی ثبت باندهای طیفی پیوسته ای هستند که اطلاعات طیفی مفصل تری فراهم می آورد. بر اساس این اطلاعات طیفی، طبقه بندی و آشکارسازی و تشخیص مواد تشکیل دهنده سطح پیکسل زمینی امکان پذیر می شود. با وجود این مزایا در سنجنده های فراطیفی با توجه به اینکه معمولا ابعاد پیکسلی تصاویر ماهواره ای بزرگ است، اما قدرت تفکیک مکانی سنجنده های فراطیفی معمولا پایین می باشد، در نتیجه امکان وجود پیکسل که تماما از یک نوع ماده تشکیل شده باشد، مخصوصا در مطالعات زمین شناسی عملا غیرممکن است.
بنابراین با توجه به دقت مکانی پایین سنجنده های فراطیفی، معمولا با پیکسل هایی سروکار داریم که بیش از یک شئ منفرد درتشکیل آنها حضور داشته اند، به این پیکسل ها، پیکسل های مختلط گفته می شود و در پردازش داده های فراطیفی در نهایت لازم است پیکسل های مختلط به مجموعه ای از مواد خالص یا اعضای انتهایی و کسرهای فراوانی متناظرشان تجزیه شوند. به همین جهت امروزه در پردازش و مطالعات دورسنجی روش های طبقه بندی زیرپیکسلی توسعه پیدا کرده است. در طیف ناآمیختگی زیرپیکسلی، طیف یک پیکسل آمیخته، از طریق تفکیک آن به مجموعه یا از طیف های ترکیبات مختلف موجود در آن پیکسل که اصطلاحاً عضو انتهایی نامیده می شوند، اندازه گیری می شود که بر اساس فراوانی و سهم هر عضو انتهایی در آن پیکسل مشخص می شوند.
مشخصات سنجنده هایپریون
این سنجنده دارای ۲۴۲ باند طیفی است. تصاویری که از سنجنده هایپریون به دست کاربران می رسد در چندین سطح (Level) تعریف شده اند که شامل:
-
Level 1 R : بر روی این تصاویر فقط تصحیحات رادیومتریکی اعمال شده است و هیچ گونه تصحیح هندسی و دیگر تصحیحات صورت نگرفته است.
-
Level 1Gst: بر روی این تصاویر عمده تصحیحات شامل تصحیحات رادیومتریکی و هندسی انجام شده است. علاوه بر این با استفاده از یک مدل ارتفاعی رقومی تصحیحات توپوگرافی نیز برای رفع خطاهای ناشی از اختلاف دید صورت پذیرفته است.
•
جدول 1: معرفی سنجنده های مختلفی که در زمین شناسی کاربرد دارند.
نوع سنجنده | سنجنده | رزولوشن | کاربرد |
---|---|---|---|
Optical | Aster Sentinel-2 Landsat 8 Landsat 7 Landsat 1-5 |
90-15 متر 60-10 متر 90-15 متر 60-15 متر 120-30 متر |
تفکیک انواع سنگ ها و رس های هیدروترمالی مورد استفاده قرار می گیرند. باند مرئی این تصاویر نیز برای تشخیص اکسید های آهن قابل استفاده است. دو باند مرئی، یک ماند مادون قرمز نزدیک، شش باند مادون قرمز کوتاه و پنج باند حرارتی تصاویر استر نیز امکان تفکیک رس های اپی ترمال، اکسید های آهن، سیلیس، کربنات ها، سنگهای مافیک و آلتراسیون های پروپلیتیکی |
Hyperspectral | Hyperion HISUI TianGong-1 PRISMA |
30 متر 300-30 متر 20-10 متر 30 متر |
تهیه نقشههای زمینشناسی ساختاری
اکتشافات طلا، مس، مولیبدن، سرب و روی |
SAR | Sentinel-1 Envisat ERS-1/-2 ALOS-2 ALOS PALSAR TerraSAR/TanDEM-X CosmoSKYMED |
100-5 متر 150-28 متر 30-10 متر 100-1 متر 100-10 متر 16-1 متر 100-1 متر |
تهیه نقشههای زمینشناسی تکتونیک
مطالعات اکتشافات معدن، نفت، گاز مطالعات مربوط به ژئوترمال و فعالیتهای آتشفشانی مطالعات بلایای زمینی، زلزله، آتشفشان زمینشناسی دریایی و ساحلی |
High Resolution | WorldView 2,3 IKONOS GeoEye Pleiades |
کمتر از یک متر | تشخیص رخنمون های کوچک معدنی، ساختارهای خطی و تفکیک پوشش های سنگی، خاکی و گیاهی از مزیت های استفاده از تصاویر ماهواره ای در اکتشاف و معدنکاری تولید انواع مدل رقومی ارتفاع مانندDEM وDSM |
•
نمونه هایی از فعالیت های انجام داده توسط شرکت:
-
همکاری در شناسایی معادن کلسیت و سلیس در زنجان
-
همکاری در شناسایی معادن آهن در اصفهان